نقشه برداری زیر زمینی

نقشه برداری زیر زمینی که در غرب آن را با کلمه لاتین UNDER ground surveying می‌شناسند، شاخه ای از رشته مهندسی نقشه برداری است که شامل طراحی تونل، عملیاتهای اجرا و هدایت حفاری و بلاخره برداشت فضاهای موجود طبیعی و مصنوعی زیر زمین به منظور تهیه نقشه از آنها با توجه به شرایط خاص نقشه برداری در زیر زمین می باشد.

نقشه برداری زیر زمینی شامل موارد زیر می باشد:
۱. طراحی (deign) در مرحله شروع پروژه
۲٫ اجرای عملیات حفاری (unearth control) هدایت تونل را بر عهده دارد.
۳٫ تهیه نقشه  از زیر زمین

شرایط خاص نقشه برداری در زیر زمین

۱. تاریکی و عدم نور کافی و محدودیت در استفاده از وسایل روشنایی برای معادنی که گازهای اشتعال‌زا تولید می کنند.
۲٫ محدودیت فضا و در نتیجه محدود شدن کنترلهای نقشه برداری و کم شدن درجه آزادی و دقت کار
۳٫ امکان تخریب و ریزش تونل در صورت عدم پوسته گیری در زیر زمین
۴. امکان سقوط در چاه و یا فرو رفتن در زمینهای سست
۵. وجود گازهای خفه کننده ناشی از مواد معدنی
۶. ورود آبهای سطح الارضی به زیرزمین
۷. اختلالات مغناطیسی ناشی از مواد آهنی در زیر زمین و مشکلات کار با قطب نما
۸. وجود جریانات هوا در داخل تونل و به هم زدن تعادل شاقولهای آویزان در تونل
۹٫ تکانها و لرزشهای زیر زمینی ناشی از عملیات حفاری ( آتش کاری) و مشکل به هم خوردن تراز دستگاههای نقشه برداری و جا به جا شدن ایستگاهها
۱۰. کار نکردن دستگاههای مخابراتی مثل بی سیم و موبایل و همچنین گیرنده های GPS در زیر زمین
۱۱. سختی کار

روشهای کلی نقشه برداری زیر زمینی 

۱. روشهای نقشه برداری زمینی و ژئودزی که در ۹۰ درصد پروژه ها از این روش استفاده می شود.
۲٫ روشهای فتوگرامتری( برد کوتاه ) که در مقطع برداری و کارهای دقیق از آن استفاده می شود.
۳٫ روشهای هیدروگرافی: برای معادن و تونلهای آبی که امکان نقشه برداری زمینی وجود ندارد.

مراحل طراحی پروژه های زیر زمینی 

۱. اکتشاف مقدماتی (مطالعه اولیه):
– برای پروژه های معدنی بوسیله سطحی و نیمه عمیق.
– برای پروژه های عمرانی بوسیله گمانه زنی و تشخیص جنس لایه های زمینی
۲٫ ایجاد شبکه ژئودتیک در منطقه مورد نیاز:
– نقاط، تمام منطقه مورد نظر را بپوشاند
– شکل هندسی متناسب باشد. یعنی شبکه، استحکام کافی داشته باشد.
– مختصاتها با دقت بسیار زیاد محاسبه شوند.
۳٫ تهیه نقشه های مورد نیاز جهت طراحی تونل
۴. طراحی پروژه مورد نظر

طراحی اجرای عملیات حفاری

۱. پیاده کردن دقیق نقاط دهانه و چاهها و مشخص کردن سینه کار و ابعاد مقطع حفاری در محل این نقاط بوسیله روشهای دقیق از جمله تقاطع٫
۲٫ هدایت چند متر اولیه حفاری (تراشه تونل ) بوسیله جهت یابی مغناطیسی و تئودولیت
۳٫ انتقال حداقل ۲ نقطه کنترل مسطحاتی و ارتفاعی به داخل تونل
۴. کنترل توام راستا و شیب تونل در ادامه حفاری بوسیله نقاط کنترل و دستگاههای نقشه برداری بوسیله مشخص کردن سینه های کار
۵. کنترل مقطع تونل در فواصل مشخصی از نقاط زیر زمین.

طراحی کلی تهیه نقشه از زیر زمین
۱. شناسایی نقاط ثابت شبکه های ژئودتیک روی زمین نزدیک به دهانه تونلها و چاهها راههای ورود به زیر زمین
۲٫ پیاده کردن نقطه دهانه تونل به روش تقاطع و تعیین دقت مختصات آن از مختصات نقاط ثابت شبکه
۳٫ انتخاب نقاط تحت الارضی تونلها و گالریها در محلهای مناسب (نقاط اصلی و رفرانس سقفی یا کفی)
۴. انجام پیمایش جهت انتقال مختصات از نقاط ثابت سطح الارضی به نقاط (ایستگاههای ) تحت الارض.
۵. انجام تراز یابی نقاط تحت الارضی جهت تهیه پروفیلهای طولی کف و سقف و یا انجام برداشت های مربوط به مقطع برداری و تهیه مقطع تونل
۶. انجام برداشتهای لازم از ایستگاههای زیر زمینی جهت تهیه نقشه های مورد درخواست از زیر زمین.

ایستگاه گذاری در زیر زمین

باید بیشتر دقت کرد که در زیر زمین ایستگاه گذاری هدف دار بوده و دو ایستگاه به هم دیگر دید داشته و ایستگاه گذاری در محلهای مستحکم و بدون حرکت قرار گیرد. ایستگاه گذاری طوری باشد که زوایای پیمایش زیر زمین به ۱۸۰درجه نزدیک نشود. به علت زیاد بودن خطای انکسار نور روی محور تونل (Center Line ) حتی الامکان نقاط در کناره های تونل انتخاب شود. در نظر گرفتن این نکته ضروری است که امکان استقرار دوربین در ایستگاه وجود داشته باشد. همچنین موانع دید را باید در نظر داشت تا امکان برداشت جزئیات به راحتی میسر باشد. انواع ایستگاه در زیر زمین عبارت است از:
ایستگاه سقفی، ایستگاه کفی، ایستگاه دیواری و کشوئی.